“臣始不信”的意思及全诗出处和翻译赏析

yù zhōng shàng liáng wáng shū
狱中上梁王书

chén wén zhōng wú bù bào, xìn bú jiàn yí, chén cháng yǐ wéi rán, tú xū yǔ ěr.
臣闻忠无不报，信不见疑，臣常以为然，徒虚语耳。
xī jīng kē mù yàn dān zhī yì, bái hóng guàn rì, tài zǐ wèi zhī wèi xiān shēng wèi qín huà cháng píng zhī shì, tài bái shí mǎo, zhāo wáng yí zhī.
昔荆轲慕燕丹之义，白虹贯日，太子畏之；卫先生为秦画长平之事，太白食昴，昭王疑之。
fū jīng biàn tiān dì ér xìn bù yù liǎng zhǔ, qǐ bù āi zāi! jīn chén jìn zhōng jié chéng, bì yì yuàn zhī, zuǒ yòu bù míng, zú cóng lì xùn, wèi shì suǒ yí.
夫精变天地而信不谕两主，岂不哀哉！今臣尽忠竭诚，毕议愿知，左右不明，卒从吏讯，为世所疑。
shì shǐ jīng kē wèi xiān shēng fù qǐ, ér yàn qín bù wù yě.
是使荆轲、卫先生复起，而燕、秦不寤也。
yuàn dài wáng shú chá zhī.
愿大王孰察之。
xī yù rén xiàn bǎo, chǔ wáng zhū zhī lǐ sī jié zhōng, hú hài jí xíng.
昔玉人献宝，楚王诛之；李斯竭忠，胡亥极刑。
shì yǐ jī zǐ yáng kuáng, jiē yú bì shì, kǒng zāo cǐ huàn yě.
是以箕子阳狂，接舆避世，恐遭此患也。
yuàn dài wáng chá yù rén lǐ sī zhī yì, ér hòu chǔ wáng hú hài zhī tīng, wú shǐ chén wèi jī zǐ jiē yú suǒ xiào.
愿大王察玉人、李斯之意，而后楚王、胡亥之听，毋使臣为箕子、接舆所笑。
chén wén bǐ gàn pōu xīn, zi xū chī yí, chén shǐ bù xìn, nǎi jīn zhī zhī.
臣闻比干剖心，子胥鸱夷，臣始不信，乃今知之。
yuàn dài wáng shú chá, shǎo jiā lián yān.
愿大王孰察，少加怜焉。
yǔ yuē:" yǒu bái tóu rú xīn, qīng gài rú gù.
语曰：“有白头如新，倾盖如故。
" hé zé? zhī yǔ bù zhī yě.
”何则？知与不知也。
gù fán yú qī táo qín zhī yàn, jiè jīng kē shǒu yǐ fèng dān shì wáng shē qù qí zhī wèi, lín chéng zì jǐng yǐ què qí ér cún wèi.
故樊於期逃秦之燕，借荆轲首以奉丹事；王奢去齐之魏，临城自刭以却齐而存魏。
fū wáng shē fán yú qī fēi xīn yú qí qín ér gù yú yàn wèi yě, suǒ yǐ qù èr guó sǐ liǎng jūn zhě, xíng hé yú zhì, mù yì wú qióng yě.
夫王奢、樊於期非新于齐、秦而故于燕、魏也，所以去二国、死两君者，行合于志，慕义无穷也。
shì yǐ sū qín bù xìn yú tiān xià, wèi yàn wěi shēng bái guī zhàn wáng liù chéng, wèi wèi qǔ zhōng shān.
是以苏秦不信于天下，为燕尾生；白圭战亡六城，为魏取中山。
hé zé? chéng yǒu yǐ xiāng zhī yě.
何则？诚有以相知也。
sū qín xiāng yàn, rén è zhī yàn wáng, yàn wáng àn jiàn ér nù, shí yǐ jué tí bái guī xiǎn yú zhōng shān, rén è zhī yú wèi wén hóu, wén hóu cì yǐ yè guāng zhī bì.
苏秦相燕，人恶之燕王，燕王按剑而怒，食以駃騠；白圭显于中山，人恶之于魏文侯，文侯赐以夜光之璧。
hé zé? liǎng zhǔ èr chén, pōu xīn xī gān xiāng xìn, qǐ yí yú fú cí zāi! gù nǚ wú měi è, rù gōng jiàn dù shì wú xián bù xiào, rù cháo jiàn jí.
何则？两主二臣，剖心析肝相信，岂移于浮辞哉！故女无美恶，入宫见妒；士无贤不肖，入朝见嫉。
xī sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng, zú xiāng zhòng shān fàn jū lā xié zhé chǐ yú wèi, zú wèi yīng hóu.
昔司马喜膑脚于宋，卒相中山；范雎拉胁折齿于魏，卒为应侯。
cǐ èr rén zhě, jiē xìn bì rán zhī huà, juān péng dǎng zhī sī, xié gū dú zhī jiāo, gù bù néng zì miǎn yú jí dù zhī rén yě.
此二人者，皆信必然之画，捐朋党之私，挟孤独之交，故不能自免于嫉妒之人也。
shì yǐ shēn tú dí dǎo yōng zhī hé, xú yǎn fù shí rù hǎi, bù róng yú shì, yì bù gǒu qǔ bǐ zhōu yú cháo yǐ yí zhǔ shàng zhī xīn.
是以申徒狄蹈雍之河，徐衍负石入海，不容于世，义不苟取比周于朝以移主上之心。
gù bǎi lǐ xī qǐ shí yú dào lù, móu gōng wěi zhī yǐ zhèng níng qī fàn niú chē xià, huán gōng rèn zhī yǐ guó.
故百里奚乞食于道路，缪公委之以政；甯戚饭牛车下，桓公任之以国。
cǐ èr rén zhě, qǐ sù huàn yú cháo, jiè yù yú zuǒ yòu, rán hòu èr zhǔ yòng zhī zāi? gǎn yú xīn, hé yú xíng, jiān rú jiāo qī, kūn dì bù néng lí, qǐ huò yú zhòng kǒu zāi? gù piān tīng shēng jiān, dú rèn chéng luàn.
此二人者，岂素宦于朝，借誉于左右，然后二主用之哉？感于心，合于行，坚如胶漆，昆弟不能离，岂惑于众口哉？故偏听生奸，独任成乱。
xī lǔ tīng jì sūn zhī shuō zhú kǒng zǐ, sòng rèn zǐ rǎn zhī jì qiú mò dí.
昔鲁听季孙之说逐孔子，宋任子冉之计囚墨翟。
fū yǐ kǒng mò zhī biàn, bù néng zì miǎn yú chán yú, ér èr guó yǐ wēi.
夫以孔、墨之辩，不能自免于谗谀，而二国以危。
hé zé? zhòng kǒu shuò jīn, jī huǐ xiāo gǔ yě.
何则？众口铄金，积毁销骨也。
qín yòng róng rén yóu yú ér bó zhōng guó, qí yòng yuè rén zǐ zāng ér qiáng wēi xuān.
秦用戎人由余而伯中国，齐用越人子臧而强威、宣。
cǐ èr guó qǐ xì yú sú, qiān yú shì, xì qí piān zhī fú cí zāi? gōng tīng bìng guān, chuí míng dāng shì.
此二国岂系于俗，牵于世，系奇偏之浮辞哉？公听并观，垂明当世。
gù yì hé zé hú yuè wèi xiōng dì, yóu yú, zi zāng shì yǐ bù hé zé gǔ ròu wèi chóu dí, zhū xiàng guǎn cài shì yǐ.
故意合则胡越为兄弟，由余，子臧是矣；不合则骨肉为仇敌，朱、象、管、蔡是矣。
jīn rén zhǔ chéng néng yòng qí qín zhī míng, hòu sòng lǔ zhī tīng, zé wǔ bó bù zú móu, ér sān wáng yì wèi yě.
今人主诚能用齐、秦之明，后宋、鲁之听，则五伯不足侔，而三王易为也。
shì yǐ shèng wáng jué wù, juān zi zhī zhī xīn, ér bù shuō tián cháng zhī xián, fēng bǐ gàn zhī hòu, xiū yùn fù zhī mù, gù gōng yè fù yú tiān xià.
是以圣王觉寤，捐子之之心，而不说田常之贤，封比干之后，修孕妇之墓，故功业覆于天下。
hé zé? yù shàn wáng yàn yě.
何则？欲善亡厌也。
fū jìn wén qīn qí chóu, qiáng bó zhū hóu qí huán yòng qí chóu, ér yī kuāng tiān xià.
夫晋文亲其雠，强伯诸侯；齐桓用其仇，而一匡天下。
hé zé? cí rén yīn qín, chéng jiā yú xīn, bù kě yǐ xū cí jiè yě.
何则？慈仁殷勤，诚加于心，不可以虚辞借也。
zhì fū qín yòng shāng yāng zhī fǎ, dōng ruò hán wèi, lì qiáng tiān xià, zú chē liè zhī.
至夫秦用商鞅之法，东弱韩、魏，立强天下，卒车裂之。
yuè yòng dài fū zhǒng zhī móu, qín jìn wú ér bó zhōng guó, suì zhū qí shēn.
越用大夫种之谋，禽劲吴而伯中国，遂诛其身。
shì yǐ sūn shū áo sān qù xiāng ér bù huǐ, yú líng zi zhòng cí sān gōng wéi rén guàn yuán.
是以孙叔敖三去相而不悔，於陵子仲辞三公为人灌园。
jīn rén zhǔ chéng néng qù jiāo ào zhī xīn, huái kě bào zhī yì, pī xīn fù, jiàn qíng sù, duò gān dǎn, shī dé hòu, zhōng yǔ zhī qióng dá, wú ài yú shì, zé jié zhī quǎn kě shǐ dāi yáo, zhí zhī kè kě shǐ cì yóu, hé kuàng yīn wàn shèng zhī quán, jiǎ shèng wáng zhī zī hū! rán zé jīng kē zhàn qī zú, yào lí fán qī zǐ, qǐ zú wèi dài wáng dào zāi! chén wén míng yuè zhī zhū, yè guāng zhī bì, yǐ àn tóu rén yú dào, zhòng mò bù àn jiàn xiāng miǎn zhě.
今人主诚能去骄傲之心，怀可报之意，披心腹，见情素，堕肝胆，施德厚，终与之穷达，无爱于士，则桀之犬可使呔尧，跖之客可使刺由，何况因万乘之权，假圣王之资乎！然则荆轲湛七族，要离燔妻子()，岂足为大王道哉！臣闻明月之珠，夜光之璧，以闇投人于道，众莫不按剑相眄者。
hé zé? wú yīn ér zhì qián yě.
何则？无因而至前也。
pán mù gēn dǐ, lún qūn lí qí, ér wèi wàn shèng qì zhě, yǐ zuǒ yòu xiān wèi zhī róng yě.
蟠木根柢，轮囷离奇，而为万乘器者，以左右先为之容也。
gù wú yīn ér zhì qián, suī chū suí zhū hé bì, zhī yuàn jié ér bú jiàn dé yǒu rén xiān yóu, zé kū mù xiǔ zhū, shù gōng ér bù wàng.
故无因而至前，虽出随珠和璧，祗怨结而不见德；有人先游，则枯木朽株，树功而不忘。
jīn fū tiān xià bù yī qióng jū zhī shì, shēn zài pín léi, suī méng yáo shùn zhī shù, xié yī guǎn zhī biàn, huái lóng féng bǐ gàn zhī yì, ér sù wú gēn dǐ zhī róng, suī jié jīng shén, yù kāi zhōng yú dāng shì zhī jūn, zé rén zhǔ bì xí àn jiàn xiāng miǎn zhī jī yǐ.
今夫天下布衣穷居之士，身在贫羸，虽蒙尧、舜之术，挟伊、管之辩，怀龙逢、比干之意，而素无根柢之容，虽竭精神，欲开忠于当世之君，则人主必袭按剑相眄之迹矣。
shì shǐ bù yī zhī shì bù dé wèi kū mù xiǔ zhū zhī zī yě.
是使布衣之士不得为枯木朽株之资也。
shì yǐ shèng wáng zhì shì yù sú, dú huà yú táo jūn zhī shàng, ér bù qiān hū bēi cí zhī yǔ, bù duó hū zhòng duō zhī kǒu.
是以圣王制世御俗，独化于陶钧之上，而不牵乎卑辞之语，不夺乎众多之口。
gù qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng jiā zhī yán, yǐ xìn jīng kē, ér bǐ shǒu qiè fā zhōu wén wáng liè jīng wèi, zài lǚ shàng guī, yǐ wáng tiān xià.
故秦皇帝任中庶子蒙嘉之言，以信荆轲，而匕首窃发；周文王猎泾渭，载吕尚归，以王天下。
qín xìn zuǒ yòu ér wáng, zhōu yòng wū jí ér wáng.
秦信左右而亡，周用乌集而王。
hé zé? yǐ qí néng yuè luán jū zhī yǔ, chí yù wài zhī yì, dú guān hū zhāo kuàng zhī dào yě.
何则？以其能越挛拘之语，驰域外之议，独观乎昭旷之道也。
jīn rén zhǔ shěn chǎn yú zhī cí, qiān wéi qiáng zhī zhì, shǐ bù jī zhī shì yǔ niú jì tóng zào, cǐ bào jiāo suǒ yǐ fèn yú shì yě.
今人主沈谄谀之辞，牵帷廧之制，使不羁之士与牛骥同皁，此鲍焦所以愤于世也。
chén wén shèng shì rù cháo zhě bù yǐ sī wū yì, dǐ lì míng hào zhě bù yǐ lì shāng xíng.
臣闻盛饰入朝者不以私污义，底厉名号者不以利伤行。
gù lǐ míng shèng mǔ, zēng zǐ bù rù yì hào zhāo gē, mò zǐ huí chē.
故里名胜母，曾子不入；邑号朝歌，墨子回车。
jīn yù shǐ tiān xià liáo kuò zhī shì lóng yú wēi zhòng zhī quán, xié yú wèi shì zhī guì, huí miàn wū xíng, yǐ shì chǎn yú zhī rén, ér qiú qīn jìn yú zuǒ yòu, zé shì yǒu fú sǐ kū xué yán sǒu zhī zhōng ěr, ān yǒu jìn zhōng xìn ér qū què xià zhě zāi!
今欲使天下寥廓之士笼于威重之权，胁于位势之贵，回面污行，以事谄谀之人，而求亲近于左右，则士有伏死堀穴岩薮之中耳，安有尽忠信而趋阙下者哉！