“而况匹夫编户之民乎”的意思及全诗出处和翻译赏析

huò zhí liè zhuàn xù
货殖列传序

lǎo zǐ yuē:" zhì zhì zhī jí, lín guó xiāng wàng, jī gǒu zhī shēng xiāng wén, mín gè gān qí shí, měi qí fú, ān qí sú, lè qí yè, zhì lǎo sǐ bù xiāng wǎng lái.
老子曰：“至治之极，邻国相望，鸡狗之声相闻，民各甘其食，美其服，安其俗，乐其业，至老死不相往来。
" bì yòng cǐ wèi wù, wǎn jìn shì tú mín ěr mù, zé jǐ wú xíng yǐ.
”必用此为务，挽近世涂民耳目，则几无行矣。
tài shǐ gōng yuē: fū shén nóng yǐ qián, wú bù zhī yǐ.
太史公曰：夫神农以前，吾不知已。
zhì ruò shī shū suǒ shù yú xià yǐ lái, ěr mù yù jí shēng sè zhī hǎo, kǒu yù qióng chú huàn zhī wèi, shēn ān yì lè ér xīn kuā jīn shì néng zhī róng.
至若《诗》、《书》所述虞、夏以来，耳目欲极声色之好，口欲穷刍豢 之味，身安逸乐而心夸矜势能之荣。
shǐ sú zhī jiàn mín jiǔ yǐ, suī hù shuō yǐ miǎo lùn, zhōng bù néng huà.
使俗之渐民久矣，虽户说以眇 论，终不能化。
gù shàn zhě yīn zhī, qí cì lì dào zhī, qí cì jiào huì zhī, qí cì zhěng qí zhī, zuì xià zhě yǔ zhī zhēng.
故善者因之，其次利道 之，其次教诲之，其次整齐之，最下者与之争。
fū shān xī ráo cái zhú máo yù shí, shān dōng duō yú yán qī sī shēng sè, jiāng nán chū fēn zǐ jiāng guì jīn xī lián dān shā xī dài mào zhū jī chǐ gé, lóng mén jié shí běi duō mǎ niú yáng zhān qiú jīn jiǎo tóng tiě zé qiān lǐ wǎng wǎng shān chū zhì.
夫山西饶材、竹、旄、玉石，山东多鱼、盐、漆、丝、声色，江南出棻、梓、姜、桂、金、锡、连、丹沙、犀、玳瑁、珠玑、齿、革，龙门、碣石 北多马、牛、羊、旃、裘、筋、角；铜、铁则千里往往山出置。
cǐ qí dà jiào yě.
此其大较也。
jiē zhōng guó rén mín suǒ xǐ hào, yáo sú bèi fú yǐn shí fèng shēng sòng sǐ zhī jù yě.
皆中国人民所喜好，谣俗被服饮食奉生送死之具也。
gù dài nóng ér shí zhī, yú ér chū zhī, gōng ér chéng zhī, shāng ér tōng zhī.
故待农而食之，虞 而出之，工而成之，商而通之。
cǐ níng yǒu zhèng jiào fā zhēng qī huì zāi? rén gè rèn qí néng, jié qí lì, yǐ dé suǒ yù.
此宁有政教发征期会哉？人各任其能，竭其力，以得所欲。
gù wù jiàn zhī zhēng guì, guì zhī zhēng jiàn, gè quàn qí yè, lè qí shì, ruò shuǐ zhī qū xià, rì yè wú xiū shí, bù zhào ér zì lái, bù qiú ér mín chū zhī.
故物贱之征贵，贵之征贱，各劝其业，乐其事，若水之趋下，日夜无休时，不召而自来，不求而民出之。
qǐ fēi dào zhī suǒ fú, ér zì rán zhī yàn xié? zhōu shū yuē:" nóng bù chū zé fá qí shí, gōng bù chū zé fá qí shì, shāng bù chū zé sān bǎo jué, yú bù chū zé cái kuì shǎo.
岂非道之所符，而自然之验邪？《周书》 曰：“农不出则乏其食，工不出则乏其事，商不出则三宝绝，虞不出则财匮少。
" cái kuì shǎo ér shān zé bù pì yǐ.
”财匮少而山泽不辟 矣。
cǐ sì zhě, mín suǒ yī shí zhī yuán yě.
此四者，民所衣食之原 也。
yuán dà zé ráo, yuán xiǎo zé xiān.
原大则饶，原小则鲜。
shàng zé fù guó, xià zé fù jiā.
上则富国，下则富家。
pín fù zhī dào, mò zhī duó yǔ, ér qiǎo zhě yǒu yú, zhuō zhě bù zú.
贫富之道，莫之夺予，而巧者有余，拙者不足。
gù tài gōng wàng fēng yú yíng qiū, dì xì lǔ, rén mín guǎ, yú shì tài gōng quàn qí nǚ gōng, jí jì qiǎo, tōng yú yán, zé rén wù guī zhī, qiǎng zhì ér fú còu.
故太公望 封于营丘，地潟卤，人民寡，于是太公劝其女功，极技巧，通鱼盐，则人物归之， 繦至 而辐凑。
gù qí guàn dài yī lǚ tiān xià, hǎi dài zhī xián liǎn mèi ér wǎng cháo yān.
故齐冠带衣履天下，海岱之闲敛袂而往朝焉。
qí hòu qí zhōng shuāi, guǎn zǐ xiū zhī, shè qīng chóng jiǔ fǔ, zé huán gōng yǐ bà, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià ér guǎn shì yì yǒu sān guī, wèi zài péi chén, fù yú liè guó zhī jūn.
其后齐中衰，管子修之，设轻重九府，则桓公以霸，九合诸侯，一匡天下；而管氏亦有三归，位在陪臣，富于列国之君。
shì yǐ qí fù qiáng zhì yú wēi xuān yě.
是以齐富强至于威宣 也。
gù yuē: " cāng lǐn shí ér zhī lǐ jié, yī shí zú ér zhī róng rǔ.
故曰： “仓廪实而知礼节，衣食足而知荣辱。
" lǐ shēng yú yǒu ér fèi yú wú.
”礼生于有而废于无。
gù jūn zǐ fù, hǎo xíng qí dé xiǎo rén fù, yǐ shì qí lì.
故君子富，好行其德；小人富，以适其力。
yuān shēn ér yú shēng zhī, shān shēn ér shòu wǎng zhī, rén fù ér rén yì fù yān.
渊深而鱼生之，山深而兽往之，人富而仁义附焉。
fù zhě dé zhí yì zhāng, shī zhí zé kè wú suǒ zhī, yǐ ér bù lè.
富者得执益彰，失执则客无所之，以而不乐。
yí dí yì shén.
夷狄益甚。
yàn yuē:" qiān jīn zhī zǐ, bù sǐ yú shì.
谚曰：“千金之子，不死于市。
" cǐ fēi kōng yán yě.
”此非空言也。
gù yuē:" tiān xià xī xī, jiē wèi lì lái tiān xià rǎng rǎng, jiē wèi lì wǎng.
故曰：“天下熙熙，皆为利来；天下壤壤，皆为利往。
" fū qiān shèng zhī wáng, wàn jiā zhī hóu, bǎi shì zhī jūn, shàng yóu huàn pín, ér kuàng pǐ fū biān hù zhī mín hū!
”夫千乘之王，万家之侯，百室之君，尚犹患贫，而况匹夫编户 之民乎！