“象犹不弟”的意思及全诗出处和翻译赏析

xiàng cí jì
象祠记

líng bó zhī shān, yǒu xiàng cí yān.
灵、博之山，有象祠焉。
qí xià zhū miáo yí zhī jū zhě, xián shén ér cí zhī.
其下诸苗夷之居者，咸神而祠之。
xuān wèi ān jūn, yīn zhū miáo yí zhī qǐng, xīn qí cí wū, ér qǐng jì yú yǔ.
宣慰安君，因诸苗夷之请，新其祠屋，而请记于予。
yǔ yuē:" huǐ zhī hū, qí xīn zhī yě?" yuē:" xīn zhī.
予曰：“毁之乎，其新之也？”曰：“新之。
"" xīn zhī yě, hé jū hū?" yuē:" sī cí zhī zhào yě, gài mò zhī qí yuán.
”“新之也，何居乎？”曰：“斯祠之肇也，盖莫知其原。
rán wú zhū mán yí zhī jū shì zhě, zì wú fù wú zǔ sù céng gāo ér shàng, jiē zūn fèng ér yīn sì yān, jǔ ér bù gǎn fèi yě.
然吾诸蛮夷之居是者，自吾父、吾祖溯曾高而上，皆尊奉而禋祀焉，举而不敢废也。
" yǔ yuē:" hú rán hū? yǒu bí zhī sì, táng zhī rén gài cháng huǐ zhī.
”予曰：“胡然乎？有鼻之祀，唐之人盖尝毁之。
xiàng zhī dào, yǐ wéi zi zé bù xiào, yǐ wéi dì zé ào.
象之道，以为子则不孝，以为弟则傲。
chì yú táng, ér yóu cún yú jīn huài yú yǒu bí, ér yóu shèng yú zī tǔ yě, hú rán hū?" wǒ zhī zhī yǐ: jūn zǐ zhī ài ruò rén yě, tuī jí yú qí wū zhī wū, ér kuàng yú shèng rén zhī dì hū zāi? rán zé sì zhě wèi shùn, fēi wéi xiàng yě.
斥于唐，而犹存于今；坏于有鼻，而犹盛于兹土也，胡然乎？”我知之矣：君子之爱若人也，推及于其屋之乌，而况于圣人之弟乎哉？然则祀者为舜，非为象也。
yì xiàng zhī sǐ, qí zài gàn yǔ jì gé zhī hòu hū? bù rán, gǔ zhī ào jié zhě qǐ shǎo zāi? ér xiàng zhī cí dú yán yú shì, wú yú shì gài yǒu yǐ jiàn shùn dé zhī zhì, rù rén zhī shēn, ér liú zé zhī yuǎn qiě jiǔ yě.
意象之死，其在干羽既格之后乎？不然，古之骜桀者岂少哉？而象之祠独延于世，吾于是盖有以见舜德之至，入人之深，而流泽之远且久也。
xiàng zhī bù rén, gài qí shǐ yān ěr, yòu wū zhī qí zhōng zhī bú jiàn huà yú shùn yě? shū bù yún hū:" kè xié yǐ xiào, zhēng zhēng yì, bù gé jiān.
象之不仁，盖其始焉耳，又乌知其终之不见化于舜也？《书》不云乎：“克谐以孝，烝烝乂，不格奸。
" gǔ sǒu yì yǔn ruò, zé yǐ huà ér wèi cí fù.
” 瞽瞍亦允若，则已化而为慈父。
xiàng yóu bù dì, bù kě yǐ wéi xié.
象犹不弟，不可以为谐。
jìn zhì yú shàn, zé bù zhì yú è bù dǐ yú jiān, zé bì rù yú shàn.
进治于善，则不至于恶；不抵于奸，则必入于善。
xìn hū, xiàng gài yǐ huà yú shùn yǐ! mèng zǐ yuē:" tiān zǐ shǐ lì zhì qí guó, xiàng bù dé yǐ yǒu wéi yě.
信乎，象盖已化于舜矣！《孟子》曰：“天子使吏治其国，象不得以有为也。
" sī gài shùn ài xiàng zhī shēn ér lǜ zhī xiáng, suǒ yǐ fú chí fǔ dǎo zhī zhě zhī zhōu yě.
”斯盖舜爱象之深而虑之详，所以扶持辅导之者之周也。
bù rán, zhōu gōng zhī shèng, ér guǎn cài bù miǎn yān.
不然，周公之圣，而管、蔡不免焉。
sī kě yǐ jiàn xiàng zhī jì huà yú shùn, gù néng rèn xián shǐ néng ér ān yú qí wèi, zé jiā yú qí mín, jì sǐ ér rén huái zhī yě.
斯可以见象之既化于舜，故能任贤使能而安于其位，泽加于其民，既死而人怀之也。
zhū hóu zhī qīng, mìng yú tiān zǐ, gài zhōu guān zhī zhì, qí dài fǎng yú shùn zhī fēng xiàng yú? wú yú shì gài yǒu yǐ xìn rén xìng zhī shàn, tiān xià wú bù kě huà zhī rén yě.
诸侯之卿，命于天子，盖《周官》之制，其殆仿于舜之封象欤？吾于是盖有以信人性之善，天下无不可化之人也。
rán zé táng rén zhī huǐ zhī yě, jù xiàng zhī shǐ yě jīn zhī zhū yí zhī fèng zhī yě, chéng xiàng zhī zhōng yě.
然则唐人之毁之也，据象之始也；今之诸夷之奉之也，承象之终也。
sī yì yě, wú jiāng yǐ biǎo yú shì, shǐ zhī rén zhī bù shàn, suī ruò xiàng yān, yóu kě yǐ gǎi ér jūn zǐ zhī xiū dé, jí qí zhì yě, suī ruò xiàng zhī bù rén, ér yóu kě yǐ huà zhī yě.
斯义也，吾将以表于世，使知人之不善，虽若象焉，犹可以改；而君子之修德，及其至也，虽若象之不仁，而犹可以化之也。
"
”