“诸侯之述职”的意思及全诗出处和翻译赏析

yuè jiāng lóu jì
阅江楼记

jīn líng wèi dì wáng zhī zhōu.
金陵为帝王之州。
zì liù cháo qì yú nán táng, lèi jiē piān jù yī fāng, wú yǐ yīng shān chuān zhī wáng qì.
自六朝迄于南唐，类皆偏据一方，无以应山川之王气。
dǎi wǒ huáng dì, dìng dǐng yú zī, shǐ zú yǐ dāng zhī.
逮我皇帝，定鼎于兹，始足以当之。
yóu shì shēng jiào suǒ jì, wǎng jiān shuò nán cún shén mù qīng, yǔ tiān tóng tǐ.
由是声教所暨，罔间朔南；存神穆清，与天同体。
suī yī yù yī yóu, yì kě wèi tiān xià hòu shì fǎ.
虽一豫一游，亦可为天下后世法。
jīng chéng zhī xī běi yǒu shī zi shān, zì lú lóng wān yán ér lái.
京城之西北有狮子山，自卢龙蜿蜒而来。
cháng jiāng rú hóng guàn, pán rào qí xià.
长江如虹贯，蟠绕其下。
shàng yǐ qí dì xióng shèng, zhào jiàn lóu yú diān, yǔ mín tóng yóu guān zhī lè.
上以其地雄胜，诏建楼于巅，与民同游观之乐。
suì xī jiā míng wéi" yuè jiāng" yún.
遂锡嘉名为“阅江”云。
dēng lǎn zhī qǐng, wàn xiàng sēn liè, qiān zǎi zhī mì, yī dàn xuān lù.
登览之顷，万象森列，千载之秘，一旦轩露。
qǐ fēi tiān zào dì shè, yǐ qí dà yī tǒng zhī jūn, ér kāi qiān wàn shì zhī wěi guān zhě yú? dāng fēng rì qīng měi, fǎ jià xìng lín, shēng qí chóng jiāo, píng lán yáo zhǔ, bì yōu rán ér dòng xiá sī.
岂非天造地设，以俟大一统之君，而开千万世之伟观者欤？当风日清美，法驾幸临，升其崇椒，凭阑遥瞩，必悠然而动遐思。
jiàn jiāng hàn zhī cháo zōng, zhū hóu zhī shù zhí, chéng chí zhī gāo shēn, guān è zhī yán gù, bì yuē:" cǐ zhèn mù fēng zhì yǔ zhàn shèng gōng qǔ zhī suǒ zhì yě.
见江汉之朝宗，诸侯之述职，城池之高深，关阨之严固，必曰：“此朕沐风栉雨、战胜攻取之所致也。
" zhōng xià zhī guǎng, yì sī yǒu yǐ bǎo zhī.
”中夏之广，益思有以保之。
jiàn bō tāo zhī hào dàng, fēng fān zhī shàng xià, fān bó jiē jī ér lái tíng, mán chēn lián jiān ér rù gòng, bì yuē:" cǐ zhèn dé suí wēi fú, tán jí wài nèi zhī suǒ jí yě.
见波涛之浩荡，风帆之上下，番舶接迹而来庭，蛮琛联肩而入贡，必曰：“此朕德绥威服，覃及外内之所及也。
" sì chuí zhī yuǎn, yì sī suǒ yǐ róu zhī.
”四陲之远，益思所以柔之。
jiàn liǎng àn zhī jiān sì jiāo zhī shàng, gēng rén yǒu zhì fū jūn zú zhī fán, nóng nǚ yǒu lǚ sāng xíng yè zhī qín, bì yuē:" cǐ zhèn bá zhū shuǐ huǒ ér dēng yú rèn xí zhě yě.
见两岸之间、四郊之上，耕人有炙肤皲足之烦，农女有捋桑行馌之勤，必曰：“此朕拔诸水火、而登于衽席者也。
" wàn fāng zhī mín, yì sī yǒu yǐ ān zhī.
”万方之民，益思有以安之。
chù lèi ér sī, bù yī ér zú.
触类而思，不一而足。
chén zhī sī lóu zhī jiàn, huáng shàng suǒ yǐ fā shū jīng shén, yīn wù xìng gǎn, wú bù yù qí zhì zhì zhī sī, xī cǐ yuè fū cháng jiāng ér yǐ zāi? bǐ lín chūn jié qǐ, fēi fú huá yǐ qí yún luò xīng, fēi bù gāo yǐ.
臣知斯楼之建，皇上所以发舒精神，因物兴感，无不寓其致治之思，奚此阅夫长江而已哉？彼临春、结绮，非弗华矣；齐云、落星，非不高矣。
bù guò lè guǎn xián zhī yín xiǎng, cáng yān zhào zhī yàn jī.
不过乐管弦之淫响，藏燕赵之艳姬。
yī xuán zhǒng jiān ér gǎn kǎi xì zhī, chén bù zhī qí wèi hé shuō yě.
一旋踵间而感慨系之，臣不知其为何说也。
suī rán, cháng jiāng fā yuán mín shān, wēi yí qī qiān yú lǐ ér shǐ rù hǎi, bái yǒng bì fān, liù cháo zhī shí, wǎng wǎng yǐ zhī wèi tiān qiàn jīn zé nán běi yī jiā, shì wéi ān liú, wú suǒ shì hū zhàn zhēng yǐ.
虽然，长江发源岷山，委蛇七千余里而始入海，白涌碧翻，六朝之时，往往倚之为天堑；今则南北一家，视为安流，无所事乎战争矣。
rán zé, guǒ shuí zhī lì yú? féng yē zhī shì, yǒu dēng sī lóu ér yuè sī jiāng zhě, dāng sī dì dé rú tiān, dàng dàng nán míng, yǔ shén yǔ shū záo zhī gōng tóng yī wǎng jí.
然则，果谁之力欤？逢掖之士，有登斯楼而阅斯江者，当思帝德如天，荡荡难名，与神禹疏凿之功同一罔极。
zhōng jūn bào shàng zhī xīn, qí yǒu bù yóu rán ér xìng zhě yé? chén bù mǐn, fèng zhǐ zhuàn jì, yù shàng tuī xiāo gàn tú zhì zhī qiè zhě, lēi zhū zhēn mín.
忠君报上之心，其有不油然而兴者耶？臣不敏，奉旨撰记，欲上推宵旰图治之切者，勒诸贞珉。
tā ruò liú lián guāng jǐng zhī cí, jiē lüè ér bù chén, jù xiè yě.
他若留连光景之辞，皆略而不陈，惧亵也。