“未有义帝亡而增独能久存者也”的意思及全诗出处和翻译赏析

fàn zēng lùn
范增论

hàn yòng chén píng jì, jiān shū chǔ jūn chén, xiàng yǔ yí fàn zēng yǔ hàn yǒu sī, shāo duó qí quán.
汉用陈平计，间疏楚君臣，项羽疑范增与汉有私，稍夺其权。
zēng dà nù yuē:" tiān xià shì dà dìng yǐ, jūn wáng zì wèi zhī, yuàn cì hái gǔ, guī zú wǔ.
增大怒曰：“天下事大定矣，君王自为之，愿赐骸骨，归卒伍。
" wèi zhì péng chéng, jū fā bèi, sǐ.
”未至彭城，疽发背，死。
sū zǐ yuē:" zēng zhī qù, shàn yǐ.
苏子曰：“增之去，善矣。
bù qù, yǔ bì shā zēng.
不去，羽必杀增。
dú hèn qí bù zǎo ěr.
独恨其不早尔。
" rán zé dāng yǐ hé shì qù? zēng quàn yǔ shā pèi gōng, yǔ bù tīng, zhōng yǐ cǐ shī tiān xià, dāng yǐ shì qù yé? yuē:" fǒu.
”然则当以何事去？增劝羽杀沛公，羽不听，终以此失天下，当以是去耶？曰：“否。
zēng zhī yù shā pèi gōng, rén chén zhī fēn yě yǔ zhī bù shā, yóu yǒu jūn rén zhī dù yě.
增之欲杀沛公，人臣之分也；羽之不杀，犹有君人之度也。
zēng hé wèi yǐ cǐ qù zāi? yì yuē:' zhī jǐ qí shén hū!' shī yuē:' rú bǐ yǔ xuě, xiān jí wèi sǎn.
增曷为以此去哉？《易》曰：‘知几其神乎！’《诗》曰：‘如彼雨雪，先集为霰。
' zēng zhī qù, dāng yú yǔ shā qīng zi guàn jūn shí yě.
’增之去，当于羽杀卿子冠军时也。
" chén shè zhī dé mín yě, yǐ xiàng yàn.
”陈涉之得民也，以项燕。
xiàng shì zhī xìng yě, yǐ lì chǔ huái wáng sūn xīn ér zhū hóu zhī pàn zhī yě, yǐ shì yì dì.
项氏之兴也，以立楚怀王孙心；而诸侯之叛之也，以弑义帝。
qiě yì dì zhī lì, zēng wèi móu zhǔ yǐ.
且义帝之立，增为谋主矣。
yì dì zhī cún wáng, qǐ dú wèi chǔ zhī shèng shuāi, yì zēng zhī suǒ yǔ tóng huò fú yě wèi yǒu yì dì wáng ér zēng dú néng jiǔ cún zhě yě.
义帝之存亡，岂独为楚之盛衰，亦增之所与同祸福也；未有义帝亡而增独能久存者也。
yǔ zhī shā qīng zi guàn jūn yě, shì shì yì dì zhī zhào yě.
羽之杀卿子冠军也，是弑义帝之兆也。
qí shì yì dì, zé yí zēng zhī běn yě, qǐ bì dài chén píng zāi? wù bì xiān fǔ yě, ér hòu chóng shēng zhī rén bì xiān yí yě, ér hòu chán rù zhī.
其弑义帝，则疑增之本也，岂必待陈平哉？物必先腐也，而后虫生之；人必先疑也，而后谗入之。
chén píng suī zhì, ān néng jiān wú yí zhī zhǔ zāi? wú cháng lùn yì dì, tiān xià zhī xián zhǔ yě.
陈平虽智，安能间无疑之主哉？吾尝论义帝，天下之贤主也。
dú qiǎn pèi gōng rù guān, ér bù qiǎn xiàng yǔ shí qīng zi guàn jūn yú chóu rén zhī zhōng, ér zhuó wèi shàng jiàng, bù xián ér néng rú shì hū? yǔ jì jiǎo shā qīng zi guàn jūn, yì dì bì bù néng kān, fēi yǔ shì dì, zé dì shā yǔ, bù dài zhì zhě ér hòu zhī yě.
独遣沛公入关，而不遣项羽；识卿子冠军于稠人之中，而擢为上将，不贤而能如是乎？羽既矫杀卿子冠军，义帝必不能堪，非羽弑帝，则帝杀羽，不待智者而后知也。
zēng shǐ quàn xiàng liáng lì yì dì, zhū hóu yǐ cǐ fú cóng.
增始劝项梁立义帝，诸侯以此服从。
zhōng dào ér shì zhī, fēi zēng zhī yì yě.
中道而弑之，非增之意也。
fū qǐ dú fēi qí yì, jiāng bì lì zhēng ér bù tīng yě.
夫岂独非其意，将必力争而不听也。
bù yòng qí yán, ér shā qí suǒ lì, yǔ zhī yí zēng bì zì cǐ shǐ yǐ.
不用其言，而杀其所立，羽之疑增必自此始矣。
fāng yǔ shā qīng zi guàn jūn, zēng yǔ yǔ bǐ jiān ér shì yì dì, jūn chén zhī fēn wèi dìng yě.
方羽杀卿子冠军，增与羽比肩而事义帝，君臣之分未定也。
wèi zēng jì zhě, lì néng zhū yǔ zé zhū zhī, bù néng zé qù zhī, qǐ bù yì rán dà zhàng fū yě zāi? zēng nián qī shí, hé zé liú, bù hé jí qù, bù yǐ cǐ shí míng qù jiù zhī fēn, ér yù yī yǔ yǐ chéng gōng míng, lòu yǐ! suī rán, zēng, gāo dì zhī suǒ wèi yě zēng bù qù, xiàng yǔ bù wáng.
为增计者，力能诛羽则诛之，不能则去之，岂不毅然大丈夫也哉？增年七十，合则留，不合即去，不以此时明去就之分，而欲依羽以成功名，陋矣！虽然，增，高帝之所畏也；增不去，项羽不亡。
yì rén jié yě zāi!
亦人杰也哉！